Het opstellen van een erfgoedvisie
In 2019 is de Erfgoedstrategie 2019-2023 opgesteld. De erfgoedvisie 2011-2018 ‘Erfgoed in ontwikkeling’ had een update nodig. De hoofdgedachten vanuit deze visie zijn nog wel actueel. Daarom borduurt de ‘Erfgoedstrategie 2019-2023’ daarop voort en verscherpt waar nodig de focus van de ambities.
De strategie is opgesteld in samenwerking met betrokkenen en experts op het gebied van erfgoed, zowel van binnen als van buiten de gemeente. Met deze erfgoedstrategie sluit Zaanstad aan op de ambities van het rijk en provincie. De noodzakelijke vernieuwingen worden niet uit het oog verloren, maar er wordt ingezet op het zoveel mogelijk intact houden van wat al waarde heeft.
De Erfgoedstrategie is op 30 januari 2020 vastgesteld door de raad.

Kerkenvisie
De gemeente Zaanstad is een pilotgemeente voor de landelijke kerkenvisie van de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed.
Een belangrijk doel van de kerkenvisie is dat partijen met elkaar in gesprek gaan en inzicht krijgen in de verschillende belangen en waarden: fysiek (gebouw met interieur en omgeving), economisch (eigenaar, functie, financieel) en sociaal-maatschappelijk (buurt, burgers, functie).
In maart 2019 heeft de startbijeenkomst plaatsgevonden van de Zaanse kerkenvisie. De inventarisatie- en analysefases zijn afgerond. Aankomend jaar gaat het projectteam in gesprek met de begeleidingsgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de betrokken partijen, over de vorm en inhoud voor de kerkenvisie voor Zaanstad.
De visie zal in het derde kwartaal van 2020 worden voorgelegd aan de Raad.

Het maken van cultuurhistorische verkenningen naar wijken en buurten
De gemeente Zaanstad doet onderzoek  naar wijken, buurten en gebieden/ structuren ten behoeve van de omgevingsvisie, gebiedsvisies, MAAK.Zaanstad, bestemmingsplannen/ het omgevingsplan, ruimtelijke plannen en de transformatie van het landschap.
De waarden van de vooroorlogse wijken zijn geïnventariseerd. Deze waarden zijn besproken met de corporatie en worden geborgd via ruimtelijke instrumenten zoals het beeldskwaliteitsplan. De waarden van de wederopbouwwijken worden in kaart gebracht.
De historische linten, dijken en paden zijn kernkwaliteiten van de gemeente Zaanstad en van het landschap van Laag Holland: ruimtelijke structuren met veel cultuurhistorische waarden en diversiteit aan bebouwing en functies. Ze hebben ook een directe relatie met andere kwaliteiten van Zaanstad, zoals het buitengebied en de Zaan. Als je het vergelijkt met andere steden, zou je dit onze ‘historische binnenstad’ kunnen noemen. Daar wil de gemeente Zaanstad zorgvuldig mee omgaan. Daarom is de cultuurhistorische basis van de linten uitgebreid in kaart gebracht, en zijn er stedenbouwkundige ‘prototypes’ gemaakt van twee heel verschillende deelgebieden; Westzaan en de Stadse Zaan.

Monumenten met een sleutelpositie in de wijk actief inzetten als aanjager voor gebiedsontwikkeling
Binnen de stad wordt gezocht naar monumenten die een sleutelpositie hebben in een wijk of een gebied. Waar mogelijk worden deze ingezet, eventueel in samenwerking met de provincie, als aanjager voor de herontwikkeling van de wijk. Meelfabriek de Vrede en Meneba zijn hiervan goede voorbeelden.

De basis op orde van de Zaanse Erfgoed
De gemeente heeft wettelijke taken uitgevoerd zoals de vergunningverlening, de restauratiebegeleiding, herbestemmen van monumenten, verduurzamen van monumenten, subsidieverlening en het aanwijzen van nieuwe monumenten. Verder krijgen de eigenaren de benodigde informatie over hun monument. Informatie over het verduurzamen van hun monument heeft hierbij speciale aandacht.

Archeologisch onderzoek
Belangrijk voor archeologie was het tot stand komen van de Verordening fysieke leefomgeving Zaanstad ter voorbereiding van de invoering van de Omgevingswet. In deze verordening is archeologie goed opgenomen. Het jaar 2019 was een rustig jaar waarin weinig werd gebouwd. Dit heeft te maken met de stikstofcrisis en andere vertragingen in bouwprojecten. Zo heeft de opgraving van het resterende deel van de Romeinse wachttoren in Krommenie vertraging opgelopen omdat de ontwikkelaar en de buurt een meningsverschil hebben. Verschillende kleine projecten zijn wel door gegaan.
Belangrijk is dat de voorbereidingen voor het archeologisch onderzoek bij het uitbaggeren van de Wilhelminasluis werden afgerond in 2019. Hierdoor kunnen in februari 2020 de eerste schuiten met bagger door archeologen uit de sluis worden gezeefd.