Opstellen van de Omgevingsvisie met het oog op de integrale samenhang (fase 2)
Fase 2 van de omgevingsvisie is conform planning afgerond en heeft belangrijke bouwstenen voor de volgende fase opgeleverd, namelijk: afwegingsprincipes, ruimtelijke kernkwaliteiten in beeld, een sturingsfilosofie en een concept rapportage van de ruimtelijk-economische dynamiek in Zaanstad.

Bestemmingsplannen opstellen in de geest van de Omgevingswet
Bestemmingsplannen worden in de geest van de Omgevingswet opgesteld. De uitspraak van de Raad van State (RvS) met betrekking tot het plan van aanpak stikstof (PAS) leidt tot vertraging. Tevens zorgt de uitspraak ervoor dat het bestemmingsplan Sportpark Het Fortuin in beroep is vernietigd. Het bestemmingsplan van het sportpark Het Fortuin was gebaseerd was op de PAS. Een aantal bestemmingsplannen is, na een geactualiseerde natuuronderzoek en Aerius berekening, vastgesteld. Dit zijn onder andere belangrijke woningbouwprojecten zoals Gouwpark, plan Molenaer en Noordeinde.
De uitspraak van de RvS op het omgevingsplan Hembrug e.o. waarbij het omgevingsplan werd vernietigd was een bittere pil. Na deze uitspraak is voor de bestaande woningbouw een bestemmingsplan Havenstraat-Hemkade vastgesteld om de bewoners  rechtszekerheid te geven. Hiertegen loopt nog een beroepsprocedure. Voor het Hembrugterrein zelf is een voorbereidingsbesluit genomen. Samen met de eigenaar van het terrein wordt gewerkt aan een masterplan om te komen tot een nieuw planologisch kader voor het terrein, waarbij recht wordt gedaan aan de eerder vastgestelde kaders.
Inmiddels nadert de datum waarop de Omgevingswet in werking treedt (1 januari 2021). Daarom zal nu de omslag verder worden voorbereid van bestemmingsplan naar Omgevingsplan. Bij de basis van het Omgevingsplan staan gebied en gebruiker centraal, vindt participatie aan de voorkant plaats en zijn de opgaven uit de Omgevingsvisie uitgewerkt in het plan. Nieuwe elementen als milieu en APV regels landen in het Omgevingsplan

Invulling en advisering rond leefomgevingskwaliteit
In 2019 is begonnen met het uitwerken van een voorstel om een principekeuze te maken over de vorm hoe Zaanstad stuurt op ruimtelijke kwaliteit. Begin 2020 is dit voorstel gereed voor besluitvorming in college en raad.
De zes strategische opgaven voor Zaanstad staan centraal in het vormgeven van de Zaanse omgevingsvisie. Omgevingskwaliteit gaat over hoe een activiteit in de fysieke leefomgeving aansluit op de omgeving; of het die omgeving verrijkt en hoe belanghebbenden dit ervaren. De sturing op ruimtelijke kwaliteit is onderdeel van het sturen op omgevingskwaliteit.

Regionale samenwerking rond de fysieke leefomgeving
In 2019 is de samenwerking met regionale partners verder versterkt. Zaanstad levert actief een bijdrage aan onder andere de nieuwe agenda van de metropoolregio Amsterdam (MRA) en de Verstedelijkingsstrategie (samenwerking tussen metropoolregio Amsterdam en het Rijk). Zaanstad zoekt hierin steeds de samenwerking in en met de deelregio Zaanstreek Waterland. Verder zijn in 2019 al eerste stappen gezet om gezamenlijk met de gemeenten uit Zaanstreek Waterland een bestuurlijke zienswijze te formuleren op de provinciale Omgevingsverordening. Deze verordening wordt in het eerste kwartaal van 2020 door de provincie ter inzage gelegd.

Onderzoek en instrumentarium voor integrale afweging en monitoring
De milieueffectrapportage (MER) wordt toegepast bij enkele ontwikkelgerichte bestemmingsplannen en zal worden toegepast bij de Zaanse omgevingsvisie. Het dossier stikstof is momenteel erg in beweging waarbij landelijk wordt gezocht naar een methode om zowel natuurwaarden als de ontwikkelingen (waaronder woningbouw en infrastructuur) te waarborgen. Herstel en versterking van de natuur is voorwaardelijk om de stad verder te kunnen ontwikkelen.